Dünya genelindeki nüfus artışı oranı her geçen yıl yükselmekte ve bununla bağlantılı olarak kentleşme ve endüstrileşme hızı da ivme kazanmaktadır. Bu durum ekonomik küresel büyümeyi olumlu yönde etkilerken aynı zamanda kaynaklara ve enerjiye olan ihtiyacı da artırmaktadır. Her zaman olduğu gibi üretim beraberinde tüketimi getirmiş ve aradaki dengesizlik üretimin de azalması tehlikesini doğurmuştur. Her ne kadar kaynak yetersizliği insanoğlunu fosil kaynaklara yöneltmişse de sonsuz ihtiyaç döngüsü karşısında bunlar yalnızca geçici bir çözüm olmaktan öteye gidememiş, başta küresel ısınma ve çevre kirlilikleri olmak üzere doğanın mahvına yol açmıştır. Bu nedenlerledir ki insanoğlu kendi ihtiyacını kendisi karşılamak için çözüm yolları aramış ve doğanın kendisi sayesinde yenilenebilir enerjiyi keşfetmiştir. Yenilenebilir enerji; güvenli, sürekli, çevre dostu ve maliyetinin kontrol altına alınabilir olması sebebiyle özellikle son yıllarda çoğu projenin başında gelmektedir. Türkiye’deki gelişim incelendiğinde; kullanımı yaygınlaşmış olup, bunlardan bazıları güneş enerjisi, dalga enerjisi, rüzgâr enerjisi, jeotermal enerji, hidrolik enerjisi, biyokütle enerjisi, hidrojen enerjisini konu edinen projelerdir. Bu sebeple ülkemizde de yenilebilir enerji kullanımının yaygınlaştırılması ve teşvik edilmesi için devlet tarafından destek mekanizmaları başlatılmıştır. Ülkemizde uygulanan teşvik projelerine göz atmak gerekirse;

  • Sabit fiyat garantisi (FIT): Her yenilebilir enerji kaynağı için sabit fiyat garantili ücret planı getirilmiştir.
  • Lisanssız Üretim Hakkı: Şirket yükümlülüğünden ve lisans almadan muaf tutulmaları kararlaştırılmıştır.
  • Yeni Yatırımları Özendirmeye Yönelik Teşvikler: bu kapsamda 01.01.2012 tarihinden itibaren geçerli olacak şekilde 4 farklı teşvik programı hazırlanmıştır.
  • Genel teşvik uygulamaları: Teşvik konuları dışında kalsa da asgari yatırım tutarını sağlayan yatırımlarda KDV istisnası ve Gümrük Vergisi Muafiyeti sağlanmaktadır.
  • Bölgesel teşvik uygulamaları: her yatırım için asgari yatırım tutarı belirlenmiştir, asgari yatırım miktarları 1. ve 2. Bölgeler için 1 milyon TL, 3, 4, 5 ve 6. Bölgeler için 500.000 TL’dir, ayrıca 6. Bölge’de %38 ek bir işgücü maliyeti indirimi uygulanmaktadır. Ayrıca KDV istisnası, Gümrük vergisi muafiyeti, Vergi İndirimi ve Arazi Tahsisi destekleri sağlanmaktadır.
  • Büyük Ölçekli Yatırım Teşviki: AR-GE ve teknoloji kısmında çeşitli yardımlar sağlanmaktadır. Burada da KDV istisnası, Gümrük vergisi muafiyeti, Vergi İndirimi ve Arazi Tahsisi destekleri sağlanmaktadır.
  • Stratejik Yatırım Teşviki: yurt içi üretim kapasitesini artırmak için sabit yatırım tutarı minimum 50 milyon olduğunda KDV istisnası, Gümrük vergisi muafiyeti, Vergi İndirimi ve Arazi Tahsisi destekleri sağlanmaktadır.

Yenilenebilir enerji sektöründeki destekler genel olarak açıkladığımız şekilde olsa da bazı hallerde farklı isim ve projelerle karşımıza çıkmaktadır. Bunlardan da kısaca bahsetmek gerekirse;

  • Verimlilik Artırıcı Proje (VAP) Destekleri: bu sektördeki yatırımlar genel olarak enerji bakanlığı tarafından desteklenmekte olup, ekipman ve sistem kullanımı, onarım, yalıtım, modifikasyon, rehabilitasyon ve bu süreçlerin düzenlenmesi şeklinde yardım sağlanmaktadır. Burada yatırımcıya sağlanan destek tutarı proje bedelinin %30 oranındadır.
  • Gönüllü Anlaşma Destekleri: 3 yıl boyunca enerji yoğunluğunu %10 azaltma taahhüdü ile Enerji bakanlığıyla anlaşma yapılmaktadır. Burada yatırımcıya sağlanan destek 1.000.000 TL tutarındadır.
  • Yatırım Teşvik Sistemi – 5. (Beşinci) Bölge Teşvikleri: Bu kapsamda KDV muafiyeti, gümrük muafiyeti, kurumlar vergisi indirimi, sgk işveren payı desteği, faiz desteği, arazi – yatırım yeri tahsisi desteği sağlanmaktadır. Aşağıda sıralanan projeler gerekli şartları sağladığı takdirde teşvikten yararlanabilecektir.
  • Verimlilik Artırıcı Projeler (VAP): imalat sanayi tesislerinde bir yıl için asgari 500 ton eşdeğer petrol enerji tüketimi bulunan ve %15 enerji tasarrufu sağlayacak projeler
  • Atık Isı Geri Dönüşüm Yatırımı: atık ısıdan elektrik üretimi sağlayan projeler
  • Türbin, Jeneratör ve Rüzgâr Üretiminde Kullanılan Kanat İmalatı Yatırımı: kanat imalatında türbin ve jeneratör imalatı ile rüzgâr enerjisi kullanılan projeler
  • Yatırım Teşvik Belgeli Termik Santral Yatırımı: Belge kapsamında termik santrali projeleri
  • Genel Yatırım Teşvik Sistemi Kapsamındaki Teşvikler: Yatırım teşvik belgesi bulunan ve asgari yatırım tutarını sağlayan projelere ekipman ve makine desteği ile KDV ve gümrük muafiyeti sağlanmaktadır.
  • Güneş Enerjisi GES Yatırım Teşvik Belgesi ve Rüzgar Enerjisi RES Yatırım Teşvik Belgesi: Güneş ve Rüzgar enerjisi projelerinde 4. Bölge teşvikleri ile kurumlar vergisi, SGK, KDV ve Gümrük Vergisi destekleri sağlanmaktadır. Ayrıca diğer şartların sağlandığı taktirde %50 hibe imkanı da tanımaktadır.
  • Enerji Verimliliği Alanında Teşvik ve Kredi Veren Diğer Kurum ve Kuruluşlar: Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı’nın (TTGV) Yeni Çevre Destekleri ve Dünya Bankası Destekleri söz konusudur.

Sayılan destek ve teşvik programları dışında; yenilenebilir enerji sektöründeki yatırımların hızla artması karşısında çeşitli kuruluşlar farklı destek projeleri geliştirmektedir. Bunlardan bazıları;

  • T.C. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı KOSGEP yenilebilir enerji ve enerji verimliliği destekleri: yatırımcıya özellikler giderler bakımından geri ödemesiz şekilde destek sağlamaktadır.
  • Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı: en fazla 1.500.000 TL olacak şekilde proje bedelinin yarısı tutarında destek sağlamaktadır.
  • Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı: alt sınır 100.000 ve üst sınır 1.000.000 ABD Doları tutarında sağlanan destek programıdır.
  • Türkiye Sürdürülebilir Enerji Finansman Programı: Üreticiler ve faydacılara en fazla 5 milyon € ve 15 milyon € olacak şekilde yatırım başına destek sağlamaktadır.
  • IPARD Programı: yatırım bedeli 1.500.000 TL tutarlı projelerde %50 oranında destek sağlamaktadır.