İFA

A.    Kavram

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda (TBK) ifa kavramının bir tanımı bulunmamaktadır. İfa, borçlanılan edimin konu, zaman ve yer yönünden tam ve doğru olarak, başka bir ifadeyle gereği gibi yerine getirilmesidir (1). Her borç ilişkisi temelinde ifa ile sonuçlanmak üzere kurulur. Kural olarak ifa tüm bir borç ilişkisini değil böyle bir borç ilişkisinde yer alan tek bir borcu (dar anlamda borç) sona erdirir (2). Örneğin sürekli bir borç ilişkisi olan kira da borçlu, tek bir kira bedeli ödeyerek tüm kira ilişkisini sonlandırmaz. Yalnızca o aya ilişkin borç son bulur.

İfa, borcu ve dolayısıyla da alacağı sona erdiren (itfa eden) bir olay olup niteliği itibariyle de bir def’i değil, itirazdır (3) Bu sebeple hakim tarafından re’sen dikkate alınması lazım gelir. Taraflar aralarında anlaşarak ifanın sonuçlarını ortadan kaldıramazlar. Ancak eski borcu tekrar kurmak istemeleri halinde aynı nitelikte yeni bir borç ilişkisi kurabilirler (4).

Gereği gibi ifa için borçlu sözleşmeyle borçlandığı edimi yerine getirmelidir. Alacaklı tam ve doğru olarak gerçekleştirilmeyen borcu kabul etmek zorunda değildir. Ancak taraflar, irade serbestisi gereği asıl borçtan farklı olarak yapılan bu ifanın, borcu sona erdireceği yönünde anlaşabilirler (5). Borçlu hatalı olarak sözleşmede kararlaştırılan edimden farklı bir edim ifa ederse verdiği şeyi geri isteyebilir (TBK m. 78/1). Alacaklı da sözleşmede belirlenen edimden farklı bir edim kabul etmiş ise bunu iade ederek borca uygun ifa talebinde bulunabilir (6).

Borcun gereği gibi ifası, ifayı gerçekleştirenin kim olduğu ve kime ifa ettiği, nasıl, ne zaman ve nerede gerçekleştirildiği, ifanın miktarı ve niteliğine gibi unsurlarının tam ve doğru olmasına bağlıdır (7). Bu unsurların tam ve doğruluğu TBK m. 83 – 111’de borçların ifasını genel olarak düzenleyen hükümlere göre belirlenecektir. Bu hükümler, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu (TMK) m. 5 uyarınca genel hüküm niteliğinde olup uygun düştüğü ölçüde tüm özel borç ilişkilerine uygulanacaktır (8).

Kat karşılığı inşaat sözleşmelerinde ifa süreci, müteahhidin yapıyı inşa ederek iş sahibine teslim etmesi, iş sahibinin de teslim alması ve muayene ettikten sonra da kabulü ile son bulur (9).

B.     Hukuki Niteliği

Borçlunun maddi olarak edimini yerine getirmesi bir borcun ifası için yeterli sayılacak mı; yoksa borçlu ile alacaklı arasında geçerli bir ifa için ifa sözleşmesinin de varlığı aranmalı mı sorusu doktrinde uzunca süre tartışılmıştır. Doktrinde bu hususta üç görüş ileri sürülmüştür.

Bunlardan ilki sözleşme görüşüdür. Bu görüş uyarınca ifa bir çeşit sözleşme niteliğindedir. Borçlu, borçlandığı edimin ifasını alacaklıya önerir ve alacaklı da bu öneriyi kabul ederse ifa sözleşmesi kurulur. İfanın hüküm ve sonuç doğurabilmesi için edimin hem maddi olarak yerine getirilmesi hem de hukuki olarak taraf iradelerinin bu yönde örtüşmesi aranır (10).

İlk görüşün zıttı olan ikinci görüş ise ifayı borcu sona erdiren maddi bir fiil niteliğinde olduğunu savunan maddi fiil görüşüdür. Buna göre borçlunun, borcunu yerine getirmesi için gerekli olan davranışları yerine getirerek alacaklıyı tatmin etmesi yeterli olmakta ayrıca ifada anlaşmaya ya da irade açıklamasına gerek bulunmamaktadır. Görüş uyarınca ifa maddi bir eylemden ibaret olduğu için tarafların fiil ehliyetine ve tasarruf yetkisine sahip olması gerekmez (11). Öğretide bu görüş bazı yazarlarca destek görmüştür (12).

Türk Hukuku’nda hakim olan üçüncü ve son görüş ise sınırlı sözleşme görüşüdür. Sınırlı sözleşme görüşü, edimin konusuna göre her iki görüşü de içermektedir. Buna göre bazı edimlerin ifası alacaklı ile borçlu arasında bir sözleşmenin kurulmasına bağlıyken bazılarının ise olumlu ya da olumsuz yalnızca maddi bir eylemin gerçekleşmesine bağlıdır. İfa için maddi bir fiilin gerçekleşmesi gereken durumlarda, tarafların fiil ve tasarruf ehliyetinin önemi olmaksızın ifaya konu edimin yerine getirilmesi yeterlidir. Ancak ifa konusu edim bir hukuki işlemin gerçekleşmesi ile yerine gelecekse tarafların bu hususta örtülü dahi olsa anlaşmaları gerekir. Ayrıca tarafların fiil ehliyetine ve tasarruf yetkisine de sahip olmaları gerekir (13).

C.    Teslim Etme, Teslim Alma (Tesellüm) ve Kabul Kavramları

1.      Teslim Etme

TBK’da teslim borcundan açıkça bahsedilmemiş olsa da eser sözleşmesine ilişkin pek çok hükümde (TBK m. 473/1, 474/1, 478/1, 479/1, 483/1) teslim kavramından bahsedildiğinden öğretide bu borcun kanun koyucu tarafından zımnen kabul edildiği sonucuna varılmıştır (14). Arsa sahibi, kat karşılığı inşaat sözleşmesi ile binanın yapılarak kendi payına düşen bağımsız bölümlere sahip olmayı arzulamaktadır.  Bu menfaate müteahhidin teslimi ile ulaşılacağından binayı teslim borcu sözleşmenin asli bir borcudur (15). Teslim etme, “taraflar arasındaki eser sözleşmesinin hükümlerine göre, yüklenici tarafından meydana getirilmiş olan eserin iş sahibine veya onun yetkilendirdiği kişiye ifa iradesiyle usulüne uygun olarak arz edilip hakimiyet alanına geçirilmesi veya kullanmaya hazır halde olduğunun bildirilmesidir” (16).

Binanın tamamlanması onun teslim edildiği anlamına gelmez. Tamamlama ve teslim ayrı kavramlardır (17). Eser sözleşmesine konu şey bir taşınırsa tamamlanan eserin zilyetliğinin iş sahibine ifa amacıyla devri ve eser üzerindeki hakimiyeti engelleyici şeylerin ortadan kaldırılması ile teslim gerçekleşir (18). Ancak eser konusu kat karşılığı inşaat sözleşmelerindeki gibi bir taşınmaz ise iş sahibi, halihazırda eser üzerinde fiili hakimiyet sahibi olduğundan; müteahhidin eserin tamamladığını açık ya da örtülü olarak bildirmesi ile teslim gerçekleşmiş olacaktır (19). Doktrindeki hakim görüşe göre teslim için iş sahibinin özel bir teslim alma iradesi göstermesine gerek yoktur. Tamamlama bildiriminin iş sahibine ulaşması ile teslim gerçekleşmiş olur (20).

Müteahhit yapının tamamlandığını iş sahibine bildirmekle birlikte bağımsız bölümlerde fiili egemenliğini kurma imkânını da sağlamalıdır. Aksi halde anahtarları verilmeyen, inşaat iskeleleri sökülmeyen bir yapıda iş sahibi egemenliğini sağlayamayacağından teslim gerçekleşmeyecektir (21). Müteahhidin birkaç küçük malzemesini binanın bahçesinde unutması gibi iş sahibinin tamamlanmış yapıdan yararlanmasını engellemeyen, önemsiz görülebilecek durumlar teslime engel oluşturmaz (22). Diğer taraftan iş sahibi tamamlanan yapıyı müteahhit bildirmeden kullanmaya başlarsa teslimin hukuki sonuçlarından kaçamaz ve bildirimin yapılmadığı itirazını ileri süremez (23).

Geçerli bir teslim için sözleşmeye konu işin bütünüyle tamamlanmış olması gerekir (24). İş sahibi henüz tamamlanmayan yapıyı kullanmaya başlamış olsa dahi teslimin gerçekleştiği anlamına gelmez (25). Ancak, iş sahibinin yapıyı kullanmaya başlaması teslim borcunun yerine getirildiğine karine teşkil ederek aksini ispat yükü iş sahibine düşer (26). Yargıtay, sözleşmeye konu yapının tamamlanmış sayılması için “objektif ölçüler içinde, amaca uygun olarak kullanılabilir olma” ölçütünü kabul etmektedir (27). Sözleşmeye konu işin tamam sayılması için hangi edimlerin yerine getirilmesi gerektiği tarafların birbirine uygun irade beyanlarının yorumu ile saptanacaktır (28). İhtilaf halinde hakim, tarafların sözleşme ile ulaşmak istedikleri menfaatler ve bu menfaatlere uygun edimleri güven prensibine uygun olarak yorumlayarak ulaşacaktır (29). Müteahhidin tamamlanmamış ya da kısmen tamamlanmış bir yapıyı iş sahibine teslim etmeye çalışması geçerli bir ifa teşkil etmeyeceğinden iş sahibi teslim almaktan kaçınabilir (30). Buna karşın yapının bütününde önemsiz ve tali sayılabilecek bir eksiklik, iş sahibi tarafından ileri sürülmesi hakkın kötüye kullanılması niteliğindeyse yapının tamamlanmış olduğunun kabulü gerekir (31).

Sözleşme tarafları, eserin teslimine ilişkin kanundan farklı bir kural belirleyebilirler (32). Örneğin, taraflar teslimi yapının iskânının alınmasına, anahtarın devrine ya da tarafların veya üçüncü bir kişinin yapacağı muayenenin sonucuna bağlayabilirler. Bunun dışında taraflar yapının kısım kısım teslim edilmesi şeklinde de anlaşabilirler (33).

2.      Teslim Alma (Tesellüm)

Türk/İsviçre hukukunda hakim olan görüşe göre eser sözleşmesi hukukunda teslim ve teslim alma kavramları esasında aynı hukuki olay olup sözleşmenin farklı tarafları açısından farklı şekilde adlandırılmasıdır (34). Teslim etme, taşınmazın teslimi olayını müteahhit açısından; teslim alma ise iş sahibi açısından açıklayan kavramlardır (35). Müteahhidin eseri teslim etmesi ve iş sahibinin eseri teslim alması birbirini takip eden aşamalar olmayıp aynı anda gerçekleşmektedir (36).

Teslim kavramının iş sahibi tarafından görünümünü anlatan teslim alma kavramı, esasında aynı anı ifade ettiğinden kat karşılığı inşaat sözleşmelerinde tamamlanmış yapının müteahhit tarafından iş sahibine bildirilmesi ve iş sahibinin de bildirim üzerine yapının tamamlandığını belirlemesi ile gerçekleşecek ve teslim borcu ifa edilmiş olacaktır (37).

Sözleşmeye konu yapının teslim alınması Türk ve İsviçre hukuklarında Alman hukukundan ayrılarak, iş sahibi için yükümlülük değil bir borçtur (38). Müteahhit tarafından eksiksiz ve usulüne uygun muayene ile anlaşılan bir ayıp bulunmayan tamamlanmış yapı iş sahibine ifa amacıyla teslim edilmişse iş sahibi yapıyı teslim almak zorundadır. Aksi halde yapı zamanında teslim alınmaz ise iş sahibi alacaklı temerrüdüne düşebilecektir (39).

Yapının eksiksiz olarak tamamlanmış olmasına karşın ayıplı olması halinde iş sahibinin teslim almaktan kaçınıp kaçınamayacağı doktrinde tartışmalıdır. Bir görüşe göre (40), tamamlanan yapının ayıplı olması (önemli olsa dahi) kural olarak iş sahibine teslim almaktan kaçınma hakkı sağlamaz. İş sahibin ayıp sebebiyle yapıyı teslim almaktan kaçınması halinde alacaklı temerrüdü oluşur. Ayıplı bir yapıyı teslim alan iş sahibi müteahhide karşı ancak ayıp sebebiyle sorumluluk hükümlerine gidebilir. Bizim de katıldığımız diğer görüşe göre (41), iş sahibi kural olarak ayıplı yapıyı teslim almak zorunda değildir. Ancak iş sahibinin yapıyı teslim almaktan kaçınabilmesi için söz konusu ayıbın dürüstlük kuralı (TMK m. 2) gereği belli bir derecede öneme haiz olması gerekir (42). Önemli ayıp ise iş sahibinin eseri kullanamayacak veya eseri teslim almasının kendisinden beklenemeyecek derecede önem arz etmesidir (43).

Müteahhidin teslim borcunu ifa etmesi ile birlikte iş sahibin muayene ve ihbar süresinin başlaması, ayıptan doğan hakların kullanımı için öngörülen zamanaşımı süresinin başlaması, ücret borcunun muaccel hale gelmesi gibi bazı önemli hukuki sonuçlar meydana gelir (44).

3.      Kabul

Kabul, müteahhit tarafından tamamlanarak iş sahibine teslim edilen yapının sözleşmeye uygun ve ayıpsız sayıldığına ilişkin tek taraflı varması gereken bir irade beyanıdır (45). İş sahibi, yapıyı mevcut durumu ile benimsediğini ve gelecekte ayıba ilişkin bir talepte bulunmayacağını kabul beyanı ile müteahhide bildirmiş olur (46). İş sahibinin kabul iradesini açık ya da örtülü olarak bildirmesi ile müteahhit bazı ayıplar yönünden sorumluluktan kurtulmuş, diğer taraftan iş sahibi de ayıplı ifadan kaynaklı haklarından vazgeçmiş sayılır (47).

Kabul, TBK m. 477 gereğince tamamlanmış bir yapının iş sahibi tarafından benimsenmesi ve müteahhidin yapıdaki ayıplara ilişkin sorumluluğunu sonlandırması sebebiyle zaman yönünden teslim etme ve teslim almadan sonra gelmektedir (48).

Kabul beyanı tek taraflı olduğundan kabule ilişkin sonuçlarının doğması için müteahhidin onayına gerek yoktur (49). İş sahibi, kabul beyanını müteahhidin öğrenmesinden itibaren tek taraflı olarak geri alamaz (50).

Teslim ve kabul kavramlarının birbirinden farklı olduğu TBK m. 477 ifadesinden anlaşılmaktadır. Teslim, müteahhidin ayıp sebebiyle sorumluluğunun ve iş sahibinin buna ilişkin haklarının başlangıç anını ifade etmektedir. Kabul ise iş sahibinin ayıplı ya da ayıpsız olsun yapıyı mevcut haliyle ifa olarak kabul ettiğini ve ayıp sebebiyle müteahhidin sorumluluğuna gidilmeyeceğinin açıklanmasıdır (51). Teslim, iş sahibinin ayıba karşı tekeffülden doğan haklarını kullanabilmesini sağlayan bir doğum şartıdır (52). Kabul ise bu hakların kullanılabilme imkânının son bulmasıdır.

EKSİK İFA

A. Tanımı

Kat karşılığı inşaat sözleşmesinde müteahhidin asli edimleri, sözleşme ve eklerine uygun olarak yapıyı tamamlama ve iş sahibinin payın düşen kısımları zamanında ayıpsız olarak teslim etmektir. Teslim edilen yapıda sözleşmeye ya da dürüstlük kuralına aykırı durumlar halinde eksik ifa veya ayıplı ifa söz konusu olacaktır.

Doktrinde eksik işin birçok farklı tanımı yapılmıştır. BÜYÜKAY, eser sözleşmesine göre borçlanılan bütün işlerin tamamlanmamış olması halinde ek işten bahsedileceğini ifade etmiştir (53). ERMAN’a göre eksik ifa, teknik şartnamede yer alan işlerin bir kısmı veya tamamının yapılmamış olması ya da teknik şartnamede yer almasa da orta seviyedeki bir inşaatta bulunması gereken imalatın yapılmamış olmasıdır (54). Kat karşılığı inşaat sözleşmesinin eki olarak kararlaştırılan teknik şartname delil sözleşmesi niteliğinde olup mahkemece re’sen dikkate alınması gerekir (55). ŞENOCAK’ta benzer şekilde, eser sözleşmesinin kapsamına göre borçlanılan tüm edimlerin tamamlanmaması durumunda eksik ifanın söz konusu olacağını belirtmiştir (56). ŞAHİNİZ ise eksik ifayı, müteahhidin sözleşmede kararlaştırılmış ya da dürüstlük kuralı gereği yapması gereken işlerin bir kısmını yapmaması olarak tanımlamıştır (57). AYAN’a göre eksik ifa, müteahhidin sözleşmeyle üstlendiği veya hukuken bağlayıcı iş değişikliği ve ilave işlerin bir kısmını hiç yapmamış olmasıdır (58). KURT, eseri tamamlamak için yeni bir çalışma ortaya koymanın gerekli olduğu durumda eksik ifadan söz edilebileceğini belirtmiştir (59). AVCI, taraflarca akdolunan kat karşılığı inşaat sözleşmesinde belirtilmemiş olsa dahi, normal bir inşaatta bulunması gereken imalatların hiç yapılmaması olmasını eksik ifa olarak tanımlamıştır (60).

Yargıtay ise kararlarında “eksik ifayı” “eksik iş” olarak isimlendirmiş ve “sözleşme ve eklerine göre yapılması kararlaştırıldığı halde tam yapılmayan iş” olarak tanımlamıştır (61). Bir başka kararında ise “…Eser sözleşmesi ilişkilerinde eksik iş, işin sözleşme ve ekleri ile projesinde gösterilen miktarda yapılmaması ya da kararlaştırılan veya işin niteliği itibariyle yapılması gereken bazı imalatların yapılmamış ve mevcut halini iş sahibinin kabul ettiği eser (iş)” olarak tanımlamıştır (62). Başkaca kararlarında ise eksik iş ve eksik ifayı birbirinden ayrı kavramlar olarak tanımlamıştır (63). Ancak öğreti, bu ayrımın kanuni bir dayanağı olmadığı gerekçesi ile Yargıtay’ın görüşüne katılmamaktadır (64).

Tüm bu tanımlamalardan sonra kanaatimizce eksik ifa, müteahhidin karşılıklı akdolunan sözleşmede ya da ilave olarak yapılması kararlaştırılan işlerin hiç yapılmaması veya sözleşmede yer almasa dahi dürüstlük kuralı gereği normal bir yapıda bulunması gereken işlerin yapılmamış olmasıdır (65).

B.     Eksik İfa Halinde Teslimin Gerçekleşip Gerçekleşmeyeceği Sorunu

6098 sayılı TBK’da eksik ifa halinde eserin teslimine ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Bu sebeple yapının tamamlanmamış, başka bir ifadeyle eksik olması halinde geçerli bir teslimden söz edilip edilemeyeceği doktrinde çokça tartışılmıştır. Türk – İsviçre hukukunda hakim olan görüşe göre, sözleşmedeki bütün yükümlülüklerini eksiksiz olarak yerine getiren müteahhidin tamamlanmış olan yapıyı iş sahibinin kullanımına bırakması ile teslim gerçekleşmiş olur (66). İnşa olunan yapıda eksiklik bulunması halinde iş sahibi yapıyı fiilen teslim alsa dahi kural olarak teslim gerçekleşmiş olmaz (67). 

Görüş uyarınca belirtilen bu ana kuralın dürüstlük kuralından doğan iki istisnası vardır. İlki, yapıdaki eksikliğin çok önemsiz olması halinde teslimin gerçekleşmediğinin ileri sürülmesi dürüstlük kuralına aykırı olacağından önemsiz eksiğin varlığı halinde teslim borcu yerine getirilmiş sayılacaktır (68). Örneğin, yapıdaki tek bir avizenin takılmadığından bahisle teslimin gerçekleşmediğinin ileri sürülmesi dürüstlük kuralı ile bağdaşmaz. İkinci istisna ise müteahhidin eksik olan yapıyı teslim iradesi üzerine iş sahibinin eksik ifayı kabul ettiği yönünde müteahhitte korunmaya layık haklı bir güven oluşturmasıdır. Böyle bir güvenin varlığı halinde iş sahibi eksiklikler sebebiyle teslimin gerçekleşmediğini ileri süremez (69).

Doktrinde Koller ise eksik işin varlığı halinde teslimin mümkün olmadığının kabul edilmesinin hakkaniyete aykırı sonuçlar yaratabileceğini, irade özgürlüğü ilkesi gereğince eksik yapının teslimi sonrası iş sahibinin açık ya da örtülü olarak kabulünün geçerli bir ifa sayılması gerektiğini ifade etmiştir (70). Aynı görüş uyarınca müteahhidin yapının tamamlandığını iş sahibine bildirmesi sonrasında iş sahibi, işin niteliğine uygun bir sürede eksik ifayı kabul etmediğini bildirmezse yapıyı bu haliyle kabul etmiş sayılır (71). Ancak yazar bir istisna getirerek açıkça tamamlanmamış bir yapı için müteahhidin teslim iradesini iş sahibine iletmesi sözleşmenin içeriğinde değişiklik yapılması niteliğinde bir öneri (icap) sayılacak ve iş sahibinin sessiz kalması kural olarak bu öneriyi reddettiği şeklinde yorumlanacaktır (72).

Her iki görüşün de haklı ve eksik yönleri bulunduğunu belirten AYAN, karma bir görüş benimseyerek iki görüşün sakıncalarını bertaraf amacıyla eksikliğin önemine bakılarak yorum yapılması gerektiğini ileri sürmüştür (73). Taraf menfaatlerini dengelemesi sebebiyle bizim de katıldığımız bu görüş uyarınca eksik ifa önemsiz, önemli ve orta derecede önemli eksiklik olarak sınıflandırılacak ve hukuki sonuç bağlanacaktır.

1. Önemsiz Eksiklik

Sözleşme gereğince müteahhit tarafından inşa olunan yapının bütününe oranla çok küçük bir kısımdaki eksiklik önemsiz eksikliktir (74). Örneğin, tüm yapı içerisinde yalnızca bir daire içerisindeki muslukların ya da prizlerin takılmamış olması önemsiz eksiklik sayılabilir. Eksiklik tamamlanan işe oranla çok küçük ve önemsiz kalıyorsa iş sahibinin teslimi ifa olarak kabul etmemesi dürüstlük kuralına aykırı düşeceğinden müteahhidin iş sahibine teslim bildiriminde bulunması ile ifa gerçekleşmiş olur (75). İş sahibi, önemsiz eksiklik bulunan yapıyı teslim almaktan kaçınırsa alacaklı temerrüdüne düşer (76). İş sahibinin, yapıyı bu haliyle ifa olarak teslim aldığı yönünde müteahhitte haklı bir güven oluşturmasına da gerek yoktur (77).

2. Önemli Eksiklik

İnşa olunan yapının bütününe oranla büyük eksiklikler önemli eksiklik sayılmaktadır (78). Önemli eksikliğin varlığı yapıyı teslime elverişli olmaktan çıkarır. Öyle ki, iş sahibi önemli eksiklik bulunan yapıyı fiilen teslim almış olsa dahi hukuken teslimin gerçekleştiğinden söz edilemez (79) ve iş sahibinin, müteahhide karşı talepte bulunmak için ihtirazi kayıt düşmesine de gerek bulunmaz (80). Önemli eksiklikler, işin hacmi, eksik kalan işlerin nitelik ve miktarına bakıldığında, iş sahibinin, dürüstlük kuralı gereği ifayı kabul etmesinin beklenemeyeceği ve yapının mevcut hali ile mutad kullanım amacına aykırı düştüğü eksikliklerdir (81). Önemli eksiklik bulunması halinde iş sahibi ister TBK m. 125’te yer alan seçimlik hakları kullanır, isterse de genel hüküm olan TBK m. 113 ya da özel hüküm olan TBK m. 473/2 hükümlerine dayanarak bedeli müteahhide ait olmak üzere yapıyı üçüncü kişiye tamamlatabilir (82).

3.      Orta Derecede Önemli Eksiklik

Yapının iş sahibi tarafından kullanımını imkânsızlaştırmayan ancak yapıdan faydalanmasını etkileyen eksiklikler orta derecede öneme sahip eksikliklerdir (83). Orta dereceli eksiklik halinde teslim, iş sahibinin teslim almayı reddetmemesi, diğer bir ifadeyle teslimi ifa olarak kabul ettiğini açık ya da örtülü olarak açıklaması ile gerçekleşir (84). Müteahhit yapının teslimine ilişkin bildirimde bulunduktan sonra iş sahibi, teslim sırasında açıkça görülen eksikliklere sessiz kalır, müteahhidin inşaat alanından ayrılmasına itiraz etmez ya da konuta yerleşir veya kullanırsa artık müteahhidin, yapının bu haliyle teslim alındığına ilişkin güveni korunacaktır (85). Bu ihtimalde dahi iş sahibinin eksik ifa nedeniyle müteahhitten TBK m. 112 uyarınca tazminat talep etmesine engel değildir (86). İş sahibi, yapıyı çekince koyarak teslim alması durumunda ise teslim gerçekleşmeyeceğinden müteahhide karşı borcun ifa edilmemesinden doğan haklarını kullanabilir, diğer bir ifadeyle müteahhidi temerrüde düşürebilir (87).

Doktrinde, orta derecede önemli eksikliğin bulunduğu durumlarda iş sahibinin teslime ilişkin çekince koymaksızın yapıyı kullanması, zorunluluk sebebinden kaynaklanıyor ise menfaatler dengesi gereği geçerli bir teslimin olmayacağı ileri sürülmüştür (88).

AYIPLI İFA

Ayıp, kat karşılığı inşaat sözleşmesi ile kararlaştırılan niteliklerin, sözleşme ile kararlaştırılmamış olsa dahi dürüstlük kuralı gereği yapıda bulunması gereken lüzumlu niteliklerin, müteahhit tarafından teslim edilen yapının bağımsız bölüm ve ortak yerlerinde bulunmaması ya da yapıdan beklenen yararın hiç ya da gereği gibi karşılanamamasıdır (89).

Ayıplı olan her yapıda kat karşılığı inşaat sözleşmesine göre bulunması gereken bir nitelik eksik olduğundan ayıp aynı zamanda sözleşmeye aykırılık demektir. Müteahhidin, iş sahibine ayıplı bir yapı teslim etmesi onu temerrüde düşürmez, borcunu gereği gibi ifa etmemiş (kötü ifa) olur (90). İnşa olunan yapının ayıplı olması, somut olayda yer alan sözleşmeye aykırılıklara ilişkin olduğundan nispi bir kavramdır ve her somut olayda yapının fiilen taşıdığı nitelikler ile sözleşmede kararlaştırılan nitelikler karşılaştırılarak iş sahibinin, sözleşmenin içeriği ve dürüstlük kuralı gereği nasıl bir yapı beklemekte haklı sayılacağı esas alınmalıdır (91).

KAYNAKÇA

  1. Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 25. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2020, s. 1020; Oğuzman, Kemal/Öz, Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (Cilt I), Güncellenip Genişletilmiş 18. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2020, s. 265; Von Tuhr, Andreas, Borçlar Hukuku 1 – 2 (Çev. Edege Cevat), Yargıtay Yayınları, Ankara 1983, s. 458; Antalya, Gökhan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (Cilt III), Genişletilmiş 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, C. V/1, 3, Ankara 2019, s. 42; Cansel, Erol/Özel, Çağlar, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Güncellenmiş 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, C. 1, 2017, s. 231; Ünlütepe, Mustafa, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021, s. 217.
  2. Eren, s. 1021; Oğuzman/Öz, Cilt I, s. 265, dn. 868; Antalya, Cilt III, s. 43; Ünlütepe, s. 217; Cansel/Özel, s. 235.
  3. Serozan, Rona, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, Gözden Geçirilmiş 7. Bası, Filiz Kitabevi, Cilt III, İstanbul 2016, s. 8; Eren, s. 1022; Von Tuhr, s. 457 – 458.
  4. Eren, s. 1022.
  5. Cansel/Özel, s. 231 – 232; Antalya, Cilt III, s. 42. Sözleşme taraflarının, sözleşmenin kurulmasından sonra ancak ifadan önce ya da ifa anında borçlanılan edimden başka bir edimin yerine getirilmesini ifa olarak kabul edilmesine ifa yerine edim (datio in solutum) denilmektedir. Detaylı bilgi için bkz. Ünlütepe, s. 218; Cansel/Özel, s. 237 – 238; Eren, s. 1032; Von Tuhr, s. 469 – 471; Serozan, s. 90 vd. İfa uğruna edim kavramı için ayrıca bkz. Eren, s. 1033 – 1034; Cansel/Özel, s. 238; Ünlütepe, s. 218; Von Tuhr, s. 471 – 472; Serozan, s. 93 vd.
  6. Cansel/Özel, s. 231; Von Tuhr, s. 458.
  7. Eren, s. 1020; Tekinay, Selahattin Sulhi/Akman, Sermet/Burcuoğlu, Haluk/Altop, Serpil, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Yeniden Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 7. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 1993, s. 758.
  8. Eren, s. 1021; Ünlütepe, s. 217.
  9. Aldemir Toprak, İpek Betül, Anahtar Teslim İnşaat Sözleşmesi, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2020, s. 156; Seliçi, Özer, İnşaat Sözleşmelerinde Müteahhidin Sorumluluğu, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1978, s. 35.
  10. Antalya, Cilt III, s. 48 – 49; Eren, s. 1023; Serozan, s. 15. Sözleşme görüşü de kendi içerisinde klasik sözleşme, real sözleşme ve borçlunun ifa iradesine yeterli sayan olmak üzere üç görüşten oluşmaktadır. Görüşler hakkında detaylı bilgi için bkz. İnceoğlu, M. Murat, İfanın Hukuki Niteliği ve Borçlunun Edime Uygun Eyleminin İfa Teşkil Edip Etmeyeceği Sorunu, AÜHFD, C. 54, S. 4, Ankara 2005, s. 150 – 151.
  11. İnceoğlu, s. 151 – 153Eren, s. 1024; Antalya, Cilt III, s. 49 – 50; Serozan, s. 15.
  12. Tekinay/Akman/Burcuoğlu/Altop, s. 760 – 761; Serozan, s. 16; İnceoğlu, s. 181 – 182.
  13. İnceoğlu, s. 154 – 158; Eren, s. 1024 – 1028; Serozan, s. 15; Antalya, Cilt III, s. 50 – 51.
  14. Tandoğan, Haluk, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 5. Tıpkı Basım, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2010, s. 124; Kurt, Leya Müjde, Yüklenicinin Eseri Teslim Borcunda Temerrüdü, Yetkin Yayınları, Ankara 2012, s. 67; Turanboy, Asuman, Yargıtay Kararlarına Göre Müteahhidin Teslimden Sonra İnşaatdaki Noksan Ve Bozukluklardan Doğan Mesuliyeti, AÜHFD, C. 41, S. 1, Ankara 1990, s. 154; Ozanoğlu, Hasan Seçkin, İstisna ve Özellikle İnşaat Sözleşmelerinde Müteahhidin (Yüklenicinin) Eseri Teslim Zamanında Gecikmesine Bağlanan İfaya Eklenen Cezai Şart (Gecikme Cezası) Kayıtları, AHBVÜHFD, C. 3, S. 2, Ankara 1999, s. 62; Altaş, Hüseyin, Eserin Teslimden Önce Telef Olması, Yetkin Yayınları, Ankara 2002, s. 42 – 43; Erman, Hasan, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmesi, Gözden Geçirilmiş 3. Basım, Der Yayınları, İstanbul 2010, s. 33; Yavuz, Cevdet, Borçlar Hukuku Desleri (Özel Hükümler), 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Güncellenmiş ve Yenilenmiş 13. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 2014, s. 556; Yakuppur, Sendi, Borçlar Kanunu’na Göre Eser Sözleşmesinde Müteahhidin Eseri Teslim Borcu ve Teslim Borcuna Aykırılıkları, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2009, s. 64; Paket, Sabure, Eser Sözleşmesinin İfasında Kabul, Yetkin Yayınları, Ankara 2020, s. 65.
  15. Atamulu, İsmail, Kat Karşılığı İnşaat Sözleşmesinin Müteahhidin Temerrüdü Sebebiyle Sona Ermesi, Yetkin Yayınları, Ankara 2014, s. 65. “Eser sözleşmelerinde yüklenicinin temel borcu bir eser meydana getirmek (somut olayda arsa payı devir karşılığı inşaat yapmak) ve meydana getirilen eseri sözleşmede kararlaştırılan zamanda sözleşme şartlarına uygun olarak arsa sahibine teslim etmektir.” Yargıtay 15. HD, K.T: 21.06.2004, 2003/6321 E., 2004/3464 K. (https://legalbank.net/arama/mahkeme-kararlari, E.T: 02.11.2021).
  16. Şahin, Turan, Eser Sözleşmesinde Yüklenicinin Eseri Teslim Borcunu İfada Temerrüdü, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2012, s. 48. Öğretide yapılan diğer tanımlar için bkz. Şahin, s. 47.
  17. Erman, s. 33
  18. Tandoğan, s. 125; Turanboy, s. 154; Paket, s. 81.
  19. Tandoğan, s. 125; Turanboy, s. 154; Paket, s. 84, 89; Ozanoğlu, s. 64; Erman, s. 34; Kurt, s. 68; Kocaağa, Köksal, İnşaat Sözleşmesi, Yetkin Yayınları, Ankara 2014, s. 121. Müteahhit binayı arsa sahibinin görebileceği şekilde tamamlaması ve arsa sahibinin tasarruf edebileceği halde bırakması durumunda örtülü bir bildirimden söz edilebilecektir. Bkz. Tandoğan, s. 125; Erman, s. 34. Doktrinde bir kısım yazarlar müteahhidin taşınmaz bir eseri eksiksiz olarak tamamlaması ve eseri iş sahibinin hakimiyetine bırakması ile teslimin gerçekleşeceğini; tamamlama bildiriminin ancak zorunluluk bulunan durumlarda yapılması gerekeceğini ileri sürmüştür. Bkz. Seliçi, s. 37; Altaş, s. 86; Öz, Turgut, İş Sahibinin Eser Sözleşmesinden Dönmesi, 1989 Tarihli Doktora Tezinin 2. Tıpkı Basımı, Aristo Yayınevi, İstanbul 2021, s. 309; Müteahhit işi tamamlayarak arsadaki fiili egemenliğini bildirim yapmaksızın terk etmesini örtülü bildirim şeklinde teslim olarak kabulü halinde; somut olayın koşulları ve dürüstlük kuralı gereği iş sahibinin bu terki geç öğrenmesinin haklı görüldüğü hallerde, teslimin iş sahibi tarafından öğrenildiği anda gerçekleştiğinin kabulü gerekir. Bkz. Ayan, s. 53, dn. 155; Altaş, s. 86; Paket, s. 94. Kat karşılığı inşaat sözleşmesine konu yapı müteahhidin arsası üzerinde yapılmışsa teslim, kural olarak tescille birlikte gerçekleşir. Bkz. Altaş, s. 86; Öz, s. 308; Kocaağa, s. 122; Paket, s. 95 – 96; Ayan, Serkan, İnşaat Sözleşmesinde Yüklenicinin Temerrüdü, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2008, s. 52, dn. 149.
  20. Paket, s. 85, 89 – 90; Altaş, s. 84; Ayan, s. 52; Turanboy, s. 154. Müteahhidin, yükleniciye ait arsa üzerinde yaptığı inşaatlarda ise teslim, kural olarak bağımsız bölümlerin iş sahibine tapuda tescili ile gerçekleşir. Bkz. Altaş, s. 86; Ayan, s. 52, dn. 149; Seliçi, s. 8; Uçar, Ayhan, İstisna Sözleşmesinde Müteahhidin Ayıba Karşı Tekeffül Borcu, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2003, s. 92.
  21. Tandoğan, s. 125 – 126; Erman, s. 34; Ayan, s. 52; Ozanoğlu, s. 64; Yakuppur, s. 65 – 66. İş sahibinin egemenliğini kurabilmesi için iskeleyi sökme ya da anahtarı teslim etme gibi işlerin masraflar kural olarak yükleniciye aittir. Bkz. Kocaağa, s. 121 – 122.
  22. Öz, s. 311; Ayan, s. 53.
  23. Tandoğan, s. 126; Dayınlarlı, Kemal, İstisna Akdinde Müteahhidin ve İş Sahibinin Temerrüdü Hüküm ve Sonuçları, 4. Baskı, Dayınlarlı Hukuk Yayınları, Ankara 2008, 50 – 51.
  24. Kocaağa, s. 118; Uçar, s. 103; Ozanoğlu, s. 62 – 63; Turanboy, s. 154; Yakuppur, s. 64; Eren, Fikret, İnşaat Sözleşmelerinde Müteahhidin Borçları ve Bu Borçların Yerine Getirilmemesinin Sonuçları, İnşaat Sözleşmeleri, Yönetici – İşletmeci, Mühendis ve Hukukçular İçin Ortak Seminer (Makale), 2. Tıpkı Basım, Ankara 2001, s. 72. “Kural olarak inşa edilecek bir eser tamamen bittikten sonra teslim edilebilir (H. Tandoğan – Borçlar Hukuk cilt II. sah. 73). Ayıba karşı tekeffül borcu da eserin fiilen ve tamamen tesliminin gerçekleşmesi halinde söz konusu olabilir. Aynı doğrultuda olmak üzere, gerek Yargıtay gerekse İsviçre Federal Mahkemesi henüz tamamlanmamış yahut noksan bir eserin teslim ve tesellümünden söz edilemeyeceğini kabul etmiştir (EGE. 25.11.967, 94.11.161, H. Tandoğan, age s.h. 73. Dip not 143 ve Yg. 15. H.D. 7.4..975 T. 3012 – 1891 sayılı karar). O halde yalnız tamamlanmış olan eser teslim borcunun konusunu oluşturabilir. Tamamlanma olgusu ise, eserin objektif ölçüler içinde amaca uygun olarak kullanılabilir durumda olduğunun saptanması ile ortaya çıkar. Bundan sonraki aşamada eserin ziletliğinin iş sahibine geçirilmesi ve iş sahibince eser üzerinde fiili hakimiyetin sağlandığının belirlenmesi ki, bu hukuki teslim anlamına gelir.” Yargıtay 15. HD, K.T: 13.11.1984, 1984/1074 E., 1984/3475 K. Karar için bkz. Kostakoğlu, Cengiz, İçtihatlı İnşaat Hukuku ve Kat Karşılığı İnşaat Sözleşmeleri, 9. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2015, s. 578
  25. Tandoğan, s. 126; Kocaağa, s. 118; Yakuppur, s. 66.
  26. Erman, s. 34; Kurt, s. 69; Ayan, s. 81. Yapının sözleşmeye uygun olarak tamamlanıp teslim edildiğini ispat yükü ise kural olarak müteahhittedir. Bkz. Kurt, s. 69; Ayan, s. 81; Yakuppur, s. 67. “Eser sözleşmesine dayalı ilişkilerde eserin teslim edildiğini ispatlama yükümlülüğü yüklenicide, eserin ayıplı olduğu iddiasını ve bedelin ödendiğini ispatlama yükümlülüğü ise iş sahibindedir.” Yargıtay 15. HD, K.T: 30.5.2013, 2012/5906 E. 2013/3519 K. (https://legalbank.net/arama/mahkeme-kararlari, E.T: 11.11.2021)
  27.  “Buna göre bir eserin tamamlanmış olması eserin objektif ölçüler içinde amaca uygun olarak kullanılabilir durumda olduğunun saptanmasıyla mümkündür. Yüklenici bunu gerçekleştirmediği sürece işveren ayıp ihbarı ile yükümlü tutulamaz. Diğer bir deyimle yüklenici eseri hukuki ve fiili anlamda tamamlayıp teslim etmedikçe ayıpları ihbar yükümlülüğünden yararlanamaz.” Yargıtay 15. HD, K.T: 17.11.1986, 1986/830 E., 1986/3860 K. (https://legalbank.net/arama/mahkeme-kararlari, E.T: 03.11.2021). Kocaağa, s. 119; Uçar, s. 103.
  28. Uçar, s. 103.
  29. “Kural olarak imal ve inşa edilecek bir eser ancak, tamamı bittikten sonra teslim edilebilir. Ayıba karşı tekeffül borcu da eserin fiilen ve tamamen tesliminin gerçekleşmesi halinde söz konusu olabilir. Teslimin yapılmış sayılması sözleşmede kararlaştırılan bütün işlerin bitirilmiş ve icra edilmiş olması anlamına geldiği, henüz tamamlanmamış bir eserin teslim ve tesellümünden söz edilemeyeceği gerek Yargıtay, gerekse İsviçre Federal Mahkemesi kararlarıyla kabul edilmiştir. Buna göre bir eserin tamamlanmış olması eserin objektif ölçüler içinde amaca uygun olarak kullanılabilir durumda olduğunun saptanmasıyla mümkündür. Yüklenici bunu gerçekleştirmediği sürece işveren ayıp ihbarı ile yükümlü tutulamaz. Diğer bir deyimle yüklenici eseri hukuki ve fiili anlamda tamamlayıp teslim etmedikçe ayıpları ihbar yükümlülüğünden yararlanamaz.” Yargıtay, 15. HD, K.T: 17.11.1986, 1986/830 E., 1986/3860 K. (https://legalbank.net/arama/mahkeme-kararlari, E.T: 03.11.2021). Uçar, s. 103.
  30. Kocaağa, s. 119
  31. Tandoğan, s. 126; Kocaağa, s. 119; Uçar, s. 103; Turanboy, s. 155; Yakuppur, s. 66.
  32. Tandoğan, s. 127; Ozanoğlu, s. 64; Yakuppurr, s. 67; Paket, s. 95; Erman, s. 35.
  33. Tandoğan, s. 127.
  34. Uçar, s. 90; Ayan, s. 50; Tanoğan, s. 127; Uçar, Ayhan, İstisna Sözleşmesinde Teslim Kavramı, Teslimin Usulü Ve Hukuki Sonuçları (Makale), AÜEHFD, C. 5, S. 1 – 4, Y. 2001, s. 516; Paket, s. 79; Şahin, s. 49; Kocaağa, s. 120.
  35. Uçar, s. 90; Tandoğan, s. 127; Seliçi, s. 35; Kocaağa, s. 120; Şahin, s. 49.
  36. Uçar, s. 91; Şahin, s. 49; Kocaağa, s. 120; Yakuppur, s. 68.
  37. Uçar, s. 92; Şahin, s. 51.
  38. Uçar, s. 93; Şahin, s. 52; Uçar, Makale, s. 519.
  39. Şahin, s. 49 – 50; Uçar, s. 91, 93; Kocaağa, s. 120.
  40. Kurt, s. 68. İnşa edilen yapının ayıplı olması tamamlanmış sayılmasına ve yapının teslimine engel değildir. Bkz. Uçar, s. 104; Gauch, Peter, Der Werkvertag, 4. Aufl. Zürich 1996, s. 31, no: 106 (Aktaran: Ayan, s. 51). İnşa edilen ve ifa amacıyla teslim edilen yapı sözleşmede kararlaştırılanla hiçbir şekilde örtüşmüyor, başka bir ifadeyle taban tabana zıt ise “aliud ifa” söz konusu olur ve bu durumda iş sahibi eseri teslim almaktan kaçınarak borçlu temerrüdü hükümlerine başvurabilir. Bkz. Kurt, s. 68 – 69. Aliud ifa hakkında detaylı bilgi için bkz. İpek, Eyüp, Edime Uygun İfa Kuralı ve Bu Kuralın İhlaline Bağlanan Hukuki Sonuçlar, Filiz Kitabevi, İstanbul 2016, s. 242.
  41. Tandoğan, s. 126; Öz, s. 184; Ayan, s. 51; Paket, s. 117; Şahin, Turan, Borçlar Kanunu ve 6098 sayılı Yeni Türk Borçlar Kanunu Kapsamında Yüklenicinin Ayıba Karşı Tekeffül Borcu (Makale), SDÜHFD, C. 1. S. 2, Y. 2011, s. 137; Yener, Mehmet Deniz, Eser Sözleşmesinde Müteahhidin Ayıba Karşı Tekeffül Borcu ve İş Sahibinin Hakları, EÜHFD, C. 4, S. 1, Y. 2009, s. 156.
  42. Ayan, s. 58.
  43. Öz, s. 187 vd.; Paket, s. 117.
  44. Teslim borcunun ifasına bağlanan hukuki sonuçlar hakkında detaylı bilgi için bkz. Uçar, s. 114 vd.
  45. Tandoğan, s. 217; Seliçi, s. 36; Öz, s. 215; Paket, s. 120; Erman, s. 163; Şahin, s. 53. Kabul beyanının yenilik doğuran hak niteliğinde olduğu yönünde bkz. Paket, s. 142 – 143 ve dn. 434
  46. Paket, s. 121; Tandoğan, s. 217; Erman, s. 163.
  47. Paket, s. 121.
  48. Ayan, s. 50; Şahin, s. 53; Kocaağa, s. 120. Öğretide Öz kabul beyanının teslimden öncesi de dahil olmak üzere sözleşmenin her aşamasında gerçekleşebileceğini ifade etmiştir. Yazar, iş sahibinin teslimden önce ayıbı öğrenmiş olması ve bu şekilde yapılacak teslimi kabul edeceğini bildirmesi halinde yapıyı teslim almaktan kaçınamayacağını belirtmiştir. Bkz. Öz, s. 215 – 216.
  49. Öz, s. 215; Erman, s. 163.
  50. Öz, s. 216; Paket, s. 142. Doktrinde çoğunluk görüşü, iş sahibinin şarta bağlı kabul beyanında bulunabileceği yönündedir. Bkz. Erman, s. 163; Öz, s. 219; Seliçi, s. 199; Paket, s. 142; Uçar, s. 255.
  51. Kocaağa, s. 120 – 121; Yakuppur, s. 68 – 69; Uçar, s. 90
  52. Uçar, makale, s. 515; Şahin, s. 50; Uçar, s. 90.
  53. Büyükay, Yusuf, Eser Sözleşmesi, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2019, s. 112.
  54. Erman, s. 199, 201.
  55. Kostakoğlu, s. 27. “Sözleşmeye göre, sözleşme tarihinde yürürlükte bulunan eski BİGŞ sözleşmenin ekidir. Böylece BİGŞ ve bu şartnamenin 33 ile 34’üncü maddeleri HUMK’nun 287. maddesi uyarınca taraflar arasında delil sözleşmesi niteliğindedir.” Yargıtay 15. HD, K.T: 6.2.1992, 1992/157 E. 1992/472 K. Karar için bkz. Kostakoğlu, s. 60 – 61.
  56. Şenocak, Zarife, Eser Sözleşmesinde Ayıbın Giderilmesini İsteme Hakkı, Turhan Kitabevi, Ankara 2002, s. 106. Benzer yönde bir başka tanım için bkz. Kırmızı, Mustafa, Açıklamalı – İçtihatlı Eser Sözleşmesi ve Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmesi, Güncellenmiş 2. Baskı, Bilge Yayınevi, Ankara 2018, s. 706.
  57. Şahiniz, Cevdet Salih, Eser Sözleşmelerinde Yüklenicinin Eksik İfa (Eksik İş) ve Ayıplı İfadan Sorumluluğu, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2014, s. 39.
  58. Ayan, s. 61.
  59. Kurt, s. 72.
  60. Avcı, Ali, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Yapım Sözleşmelerinde Bağımsız Bölüm Alan Üçüncü Kişilerin Hukuki Durumları, Yetkin Yayınları, Ankara 2021, s. 138.
  61. Yargıtay 15. HD, K.T: 20.1.2020, 2019/1698 E. 2020/120 K. Karar için bkz. Aslim, İnşaat Sözleşmelerinde Eksik İfa, Yetkin Yayınları, Ankara 2021, s. 68; Zeybek, Ramazan, Taşınmaz Satımında Eksik İfa ve Ayıp, Adalet Yayınevi, Ankara 2019, s. 68, dn. 322.
  62. Yargıtay 15. HD, K.T: 1.3.2012, 2011/485 E. 2012/1218 K. Karar için bkz. Kırmızı, s. 706, dn. 1488.
  63. YHGK, K.T: 27.4.2011, 2011/13-4 E. 2011/230 K.; YHGK, K.T: 2.11.2011, 2011/13-468 E. 2011/666 K. (https://legalbank.net/arama/mahkeme-kararlari, E.T: 15.11.2021)
  64. Akıncı, Şahin, Kötü İfa – Eksik İfa – Ayıplı İfa Ayrımı ve Bu Ayrımın Hukuki Sonuçları, Medenin Kanun’un ve Borçlar Kanunu’nun 90. Yılı Uluslararası Sempozyumu, 1926’dan Günümüze Türk – İsviçre Medeni Hukuku, 17 – 18 – 19 – 20 Şubat 2016, C. 2, Ankara 2017, s. 1402.
  65. Gür, Mustafa, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmesinde Eksik İfa ve Ayıplı İfa Kavramları, Seçkin Yayıncılık, İzmir 2017, s. 81 – 82; Aslim, s. 25.
  66. Gauch, s. 29, no: 101 (Aktaran: Ayan, s. 62), Ozanoğlu, s. 62 – 63; Tandoğan, s. 126; Seliçi, s. 35, dn. 73; Şahin, s. 97 – 98. “Kural olarak imal ve inşa edilecek bir eser ancak tamamının ikmalinden sonra teslim edilecektir. Ayıba karşı tekeffül borcu da eserin fiilen ve tamamen tesliminin gerçekleşmesi halinde söz konusu olabilir. Teslimin yapılmış sayılması, sözleşmede kararlaştırılan bütün işlerin bitmiş ve ifa edilmiş olması anlamına geldiği, henüz tamamlanmamış bir eserin teslim ve tesellümden söz edilemeyeceği gerek Yargıtay, gerek İsviçre Federal Mahkemesi kararlarıyla benimsenmiş bir olgudur. Buna göre, bir eserin tamamlanmış olması, eserin objektif ölçüler içinde amaca uygun olarak kullanılabilir olduğunun saptanmasıyla mümkündür. Yüklenici bunu gerçekleştirmediği sürece ayıp ihbarı ile yükümlü tutulamaz.” Yargıtay 15. HD, K.T: 9.4.1987, 2168/1443. Karar için bkz. Erman, s. 34, dn. 3.
  67. Ayan, s. 63; Kurt, s. 70; Şahiniz, s. 55; Ozanoğlu, s. 63, dn. 73.
  68. Ayan, s. 63; Kurt, s. 70; Şahiniz, s 56; Paket, s. 110; Gür, s. 108; Seliçi, s. 40.
  69. Gauch, s. 30, no: 104 (Aktaran: Ayan, s. 63), Şahiniz, s. 56; Gür, s. 108.
  70. Koller, Alfred, Berner Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Band VI – Das Obligationenrecht, 2. Abteilung – Die einzelnen Vertragsverhaltnisse, 3. Teilband, 1. Unterteilband, Der Werkvertrag, Art 363 – 366, Bern 1998, s. 96, no: 298 (Aktaran: Ayan, s. 63 – 64); Paket, s. 110; Şahiniz, s. 56 – 57.
  71. Koller, s. 112, no: 370 (Aktaran: Ayan, s. 64).
  72. Koller, s. 112, no: 372 (Aktaran: Ayan, s. 64).
  73. Ayan, s. 65.
  74. Deniz Özkan, Sema, Eser Sözleşmesinde Eksik İfa, İstanbul Barosu Dergisi, C. 89, S. 6, İstanbul 2015, s. 224; Ayan, s. 66; Gür, s. 110. Öğretide yapının yüzdelik olarak gerçekleşme oranının eksikliğin önemini değerlendirmede yanıltıcı sonuçlara sebebiyet verebileceği ifade edilmiştir. Bazı durumlarda %1 eksiklik dahi eksik ifayı kabul etmemek için haklı sebep sayılabilir. Bu sebeple değerlendirme yapılırken somut olayın bütün koşulları dikkate alınması ve iş sahibinin yapıyı mevcut haliyle kullanıp kullanamayacağının değerlendirilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Bkz. Ayan, s. 67, dn. 219.
  75. Ayan, s. 66; Şahiniz, s. 64; Gür, s. 110.
  76. Şahiniz, s. 64.
  77. Ayan, s. 67; Gür, s. 111.
  78. Deniz Özkan, s. 223.
  79. Doktrinde KURT, iş sahibinin, önemli eksikliğin bulunması halinde dahi yapılan teslimi ifa olarak kabul edebileceğini ifade etmiştir. Yazara göre bu durumda iş sahibinin önemli eksiklik bulunan yapıyı tamamen özgür iradesiyle mi aldığı yoksa bulunduğu ekonomik koşullar gereği almak zorunda mı kaldığına bakılması gerekir. Bkz. Kurt, s. 71, db. 223.
  80. Ayan, s. 67; Şahiniz, s. 64; Gür, s. 111. “Eser bütününe göre önemli oranda eksik bırakılmışsa, iş sahibi inşaatı teslim almaya zorlanamayacağından, yüklenici de karşı edimin tamamen ifasını isteyemez.” Yargıtay 15. HD, K.T: 3.11.2004, 2004/1391 E. 2004/5609 K. Karar için bkz. Deniz Özkan, s. 223, dn. 29.
  81. Deniz Özkan, s. 223; Ayan, s. 67 – 68; Şahiniz, s. 64.
  82. Deniz Özkan, s. 223; Ayan, s. 68; Şahiniz, s. 65; Gür, s. 112.
  83. Deniz Özkan, s. 224.
  84. Ayan, s. 68; Gür, s. 112; Özkan, s. 224; Şahiniz, s. 65.
  85. Ayan, s. 68 – 69; Şahiniz, s. 65. İş sahibinin eserdeki eksikliği bilmesine rağmen onu fiilen kullanmaya başlaması TBK m. 477’de yer alan “Eserin açıkça veya örtülü olarak kabulünden sonra, yüklenici her türlü sorumluluktan kurtulur” şeklindeki yasal karine sebebiyle yapıyı eksik hali ile teslim aldığı kabul edilir. Bkz. Yılmaz, Halil, Borçların İfasında İhtirazi Kayıt (Çekince) İleri Sürülmesi ve Uygulanması, Güncellenmiş 3. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2015, s. 209; Kurt, s. 71.
  86. Yılmaz, s. 209
  87. Ayan, s. 69.
  88. Gür, s. 113 – 114; Yılmaz, s. 209 – 210; Kurt, s.71.
  89. Tandoğan, s. 161; Erman, s. 121; Uçar, s. 124; Gümüş, s. 51 – 52; Öz, s. 160 – 161; Selimoğlu, Yaşar Engin, Eser Sözleşmesi, Adalet Yayınevi, Ankara 2021, s. 179; Turanboy, s. 157 – 158; Şahin, Makale, s. 138; Şahiniz, s. 101; Zevkliler, Aydın/Gökyayla, K. Emre, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkiler, 21. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2021, s. 552; Büyükay, s. 103; Eren, Makale, s. 78 – 79; Kocaağa, s. 140; Gür, s. 136; Gül Selçuk, Tuğba, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmesinde Yüklenicinin Ayıptan Doğan Sorumluluğu, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2021, s. 17; Aslim, s. 92; Çelik, Yiğit, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmesinin Yapının Ayıplı Olması Sebebiyle Sona Ermesi, Yetkin Yayınları, Ankara 2020, s. 105; Aral, Fahrettin, Türk Borçlar Hukukunda Kötü İfa, Yetkin Yayınları, Ankara 2011, s. 112.
  90. Büyükay, s. 103 – 104; Tandoğan, s. 162; Erman, s. 121; Gür, s. 137.
  91. Tandoğan, s. 162; Büyükay, s. 104; Gül Selçuk, s. 18; Kocaağa, s. 140; Uçar, s. 125.